استرداد مجرمین چگونه است؟

بارها این اتفاق افتاده که رسانه های داخلی و خارجی خبر از فرار متهمین و محکومینی داده اند که هریک با استفاده از ضعف های قانونی یا اقداماتی مبادرت به فرار از کشور می نمایند و به این وسیله از مجازات یا اقدامات حقوقی علیه خود می گریزند. کشور های سراسر دنیا در طی  سالیان اخیر اقداماتی نظیر تصویب  معاهدات  و کنوانسیون های بین المللی جهت جلوگیری از فرار مجرمان و استراد ایشان به کشور محل وقوع جرم به منظور  محاکمه و اجرای مجازات نموده اند. کشور عزیزمان ایران نیز نسبت موضوع استراد مجرمین توجه ویژه ای دارد و درصدد اجرای عدالت و تضمین آسایش و امنیت کشور اقدامات قابل قبولی انجام می دهد.

با وکیل بین المللی همراه باشید تا از ریزه کاری های  استرداد مجرمین در حقوق ایران مطلع شوید.

استرداد مجرمین در ایران و معنای آن

استرداد در لغت به معنای باز پس گرفتن و بازگردانیدن است. منظور از استرداد مجرمین برگرداندن متهم یا محکومینی است که  پس از ارتکاب جرم و یا قبل از محکومیت مجازات خود از کشور خارج و در خارج از قلمرو سرزمینی وقوع جرم به سر می برند.

اصولا در استرداد مجرمین بحث حاکمیت دولت ها مطرح است. در این حالت یکی  از دولت ها تقاضای استرداد دارد و دولت دیگر بعنوان مسترد کننده تلقی می گردد. دولت ها در موضوع  استرداد مجرمین منافع سیاسی و اقتصادی خود را اعمال می کنند و روابط نزدیک کشورها در استرداد مجرمین نیز تاثیر به سزایی دارد. متاسفانه به علت مشکلات سیاسی و دیپلماتیک، استرداد مجرمین در کشور ها دارای چالش های عدیده ای است که گروه وکلای لاهه با فعالیت در موضوع استرداد مجرمین سعی در فراهم آوردن موجبات احقاق حق بزه دیده و افرادی که در اثر دور از دسترس بودن مجرم و بزهکار یا محکوم مالی نموده  و در این پروسه تجربه های گران سنگی نیز دارد.

کشور تقاضا کننده با استرداد مجرم سبب تسکین افکار عمومی و اجرای عدالت و احقاق حق شاکی می شود و کشور دیگر از یک عنصر نا مطلوب رهایی می یابد. البته در مجرمین اقتصادی همیشه این موضوع مصداق ندارد و متاسفانه کشور های جهان اول رغبتی به استرداد مجرمین اقتصادی ندارند.

البته نباید این موضوعات سبب نا امیدی شما شده و می توان از ظرفیت موجود نیز جهت استرداد مجرمین اقتصادی استفاده کرد.

استرداد مجرمین و مبنای آن در ایران

پیشینه استرداد مجرمین در ایران به سال ۱۳۰۷برمی گردد که  در زمینه استرداد مجرمین با دولت افغانستان تفاهم نامه ای شکل گرفت و در سال ۱۳۳۹ قانون استرداد مجرمین در ۲۶ ماده و یک  تبصره به تصویب رسید.

مبنای استرداد مجرمین با استنباط از ماده ۱ قانون استرداد مجرمین، معاهدات و عهد نامه های استراد مجرمین بین دول بوده و در مرحله بعد  قوانین داخلی کشورهاست. در موضوع استرداد مجرمین اصل بر اراده دو کشور است بنابراین معاهده بر قانون برتری پیدا می کند چرا که با ایجاد عهد نامه اراده هر دو کشور به موضوع واحد تعلق می گیرد و یک هدف و مقصود را اراده می نمایند.

اگر بخواهیم مبنای استرداد مجرمین را بیان کنیم به ترتیب به شرح ذیل می باشد:

۱- عهدنامه ها و کنوانسیون های  بین دولت ها
۲- قوانین داخلی کشورها
۳- اصول حقوقی به طور کل
۴- عرف بین المللی
۵- ایجاد شرط متقابل

شیوه های  استرداد مجرمین

استرداد مجرمین بر اساس اختیارات کشور مسترد کننده  به دو نوع اجباری و اختیاری تقسیم بندی می شود که عبارتند از:

استرداد اجباری:

در این مورد چنانچه بین دولت تقاضا کننده و مسترد کننده عهدنامه و یا قرارداد ویژه استرداد مجرمین منعقد شده باشد و جرم ارتکابی نیز مشمول معاهده باشد، طبق قرارداد منعقده و جرایم پیش بینی شده استرداد اجباری می شود.

استرداد اختیاری:

در این عنوان بین دو کشور هیچگونه قراردادی مستقلا  منعقد نشده و یا جرم ارتکابی از شمول معاهده خارج است و ریشه استرداد مجرمین در این حالت به قوانین داخلی کشورها یا اصول کلی حقوقی بر می گردد.

همان طور که بیان کردیم استرداد مجرمین بر مبنای اراده حاکمیت دولت هاست لذا در حالتی که معاهده ای در میان نباشد کشور مسترد کننده به میل و اراده خود می تواند قبول یا رد نماید.

تاثیر روابط متقابل بر استرداد مجرمین

همان طور که گفتیم روابط سیاسی و اقتصادی و دیپلماتیک، وجود یا عدم وجود معاهدات همگی در قضیه استرداد مجرمین موثر است لکن روابط متقابل در خصوص استرداد مجرمین از نقش غیر قابل کتمانی برخوردار است، بنابراین وقتی متهم یا محکوم شما در حوزه کشور دیگری است می بایست تلاش خود را جهت کشاندن محکوم به کشور ثالث که آن کشور قرارداد استرداد با ایران دارد یا طبق مقررات داخلی خود در موضوع استرداد مجرمین مکلف به استرداد است از مزایای استرداد مجرمین بهره مند شوید. البته موضوع فوق مستلزم تسلط شما به قوانین کشور ثالث و یا اقامت متهم یا محکوم یا مشاوره با وکیل بین المللی است.

تقاضای استرداد مجرمین چگونه است؟

برای استراد مجرمین ابتدا باید توجه اتهام یا جرم به شخص طرف شکایت و همچنین  فرار متهم یا محکوم نزد قاضی رسیدگی کننده احراز شود. پس از آن قاضی با ارسال نامه ای به وزارت امور خارجه، در خواست استرداد و دستگیری متهم و یا مجرم فراری را می کند، وزارت خارجه حسب مورد اقدامات لازم نظیر مکاتبات و مراودات را با کشور مسترد کننده اعمال کرده و تقاضای استرداد اجباری یا اختیاری صورت می گیرد. در نهایت با همکاری و اقدامات پلیس بین الملل شناسایی و دستگری و انتقال متهم یا مجرم می بایست صورت گیرد. متاسفانه روند استرداد مجرمین امروزه با چالش هایی همراه است که بدون توسل به احکام بین المللی و محلی نمی توان به انجام خودکار موضوع امیدوار بود.

آیا مجرم غیر قابل استرداد وجود دارد؟

طبق قوانین ایران و سایر کشور ها عدم استرداد مجرمین امکان پذیر است. در ایران موارد عدم استرداد در ماده ۸ قانون استرداد مجرمین و همچنین موارد عدم قبول درخواست استرداد مجرمین که عمدتا مربوط به تابعیت، نوع جرم، محل وقوع جرم، شخصیت متهم یا موانع کیفری تعقیب است در ۵ مورد ذکر شده است.

در سایر کشور ها نیز طبق قوانین داخلی آن کشور عدم استرداد مجرمین وجود دارد و اگر عهدنامه ای در خصوص استرداد مجرمین یا عدم استرداد بین دو کشور نباشد تابع قوانین داخلی خود خواهند بود.

لازم به ذکر است در استرداد مجرمین تابعیت نقش بسیار پررنگی داشته و تاثیر بسیاری در جهت استرداد مجرم دارد بعنوان مثال بسیاری از کلاهبرداران و اختلاسگران به کانادا گریخته و با توجه به روابط نه چندان مطلوب کشور ایران و کانادا استرداد مجرمین جهت اجرای عدالت صورت نگرفته است. مجرمین با اخذ تابعیت کشور محل سکونت تا حدود زیادی توانسته اند راه استرداد را با چالش های عدیده ای مواجه کنند.

نقش وکیل در استرداد مجرمین

در این مقاله سعی کردیم اطلاعات مورد نیاز و مفید در رابطه با استرداد مجرمین را بیان کنیم. این موضوع برای ایرانیان خارج از کشور و چه داخل کشور موضوعیت داشته و شما عزیزان می توانید با مطالعه این مطلب اطلاعاتی کسب کنید.

موضوع استرداد مجرمین در فضای بین المللی صورت می پذیرد و در دعاوی حقوقی و همچنین جرایم صورت گرفته داخلی یا بین المللی قرار دارد. استرداد مجرمین یا دسترسی به محکوم علیهم و بدهکاران مستلزم تسلط شما بر قوانین داخلی ایران و قوانین و معاهدات و کنوانسیون های بین المللی و همچنین قوانین داخلی کشور مقصد است.

سوالات متداول