قرارداد داوری بین المللی

قرارداد داوری بین المللی جزو کدام یک از مجموعه قراردادها قرار می گیرد؟ داوری بین المللی چیست؟ در چه مواردی از داوری بین المللی استفاده می شود؟ هرگاه طرفین یک معامله بین المللی تصمیم بگیرند برای حل اختلافات خود به جای رجوع به نهاد قضایی، به یک نهاد داوری و یا یک یا چند شخص داور مراجعه کنند طی یک قرارداد ارجاع به داوری بین المللی می کنند. رجوع به داوری ممکن است پس از بروز اختلاف و یا در هنگام تنظیم آن قرارداد پیش بینی شود.

قرارداد داوری بین المللی چیست؟

قرارداد داوری بین المللی توافقی است که طی آن شخص سومی اختلافی که بین دو یا چند شخص اعم از حقیقی یا حقوقی به وجود آمده است را حل می کند‌. حدود واختیارات قرارداد داوری بین المللی به خواست و اراده طرفین تعیین می شود. طرفین با امضا این قرارداد به داور یا دوران صلاحیت رسیدگی به تعارضات و اختلافات احتمالی که ممکن است به وجود بیاید را می دهند.

چرا قرارداد داوری بین المللی تنظیم می کنیم؟

اختلاف بین افراد و طرفین معامله امری اجتناب پذیر می باشد، معمولا در ابتدای توافقات و زمان انعقاد قرارداد مشکلی بین دو طرف وجود ندارد و یا اگر دارد حل و فصل می شود و طرفین به یکدیگر اعتماد دارند. اما بعد از انعقاد قرارداد بین اشخاص اختلافات به وجود می آیند و موضوعات پیچیده ای رخ می دهند. رسیدگی به این موضوعات نیاز به اشخاصی دارد که دارای تجربه، تخصص و تبحر باشند و نیز به روش های حل و فصل مسائل و اختلاف پیش آمده آگاهی کامل داشته باشند تا بشود از این طریق اختلافات پیش آمده حل و فصل بشود. وجود قراردادی شفاف و واضح که شیوه حل و فصل اختلافات بین المللی را پیش بینی کرده و به حل تعارضات کمک کند نکته بسیار مهمی است که باید در نظر گرفته شود. تنظیم قرارداد داوری یک نوع ضمانت اجرا در اجراب تعهدات معاملات می باشد.

مفاد قرارداد داوری بین المللی

از جمله مفاد و موضوعات قرارداد داوری بین المللی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱. درج مشخصات کامل طرفین: مشخصات کامل هر دو طرف قرارداد باید در مفاد این قرارداد ذکر شود.
۲. موضوع قرارداد داوری: موضوع قرارداد داوری، حدود صلاحیت داور و مواردی که داور صلاحیت اظهار نظر دارد باید به صورت شفاف و واضح توضیح داده شود.
۳. مدت زمان قرارداد داوری: زمان تعیین داوران و زمان پایان یافتن قرارداد داوری باید دقیقا در متن قرارداد مشخص شود.
۴. تعداد داوران: تعداد داوران حتما باید به صورت اعداد فرد باشد که باید با توافق طرفین در قرارداد، تعدادشان عنوان شود.
۵. مشخصات داور یا داوران: مشخصات داور و یا داوران به صورت واضح و دقیق باید در متن قرارداد ثبت شود.
۶.حدود صلاحیت داور در امر رسیدگی: صلاحیت داوران باید در این قرارداد مشخص شود.

مزایای داوری نسبت به مراجعه به محاکم قضایی

امروزه به دلیل افزایش معاملات و قراردادهای تجاری که در سطح بین المللی انجام می شود و نیز بخاطر کارآمدی داوری و مزیت هایی که نسبت به حل و فصل قضایی دارد، افراد بیشتر از گذشته برای حل اختلافات تمایل دارند به داوری بین المللی رجوع می کنند.
بیشتر این افراد در هنگام انجام معامله و یا پس از به وجود آمدن تعارض اقدام به تنظیم قرارداد بین المللی می نمایند تا از آن طریق اختلاف پیش آمده را رفع کنند. داوری بین المللی به دلیل داشتن امتیازات زیر مورد علاقه افراد در صورت بروز اختلاف می باشد:

۱. تعیین حق داور توسط طرفین: افراد می توانند با توافق هم یک یا چند شخص اعم از حقیقی یا حقوقی را که متخصص صنعت داوری بین المللی است برای حل تعارضات پیش آمده، بعنوان داور انتخاب کنند. در صورتی که توافقی صورت نگیرد دادگاه داور را مشخص می کند.
۲. محل رسیدگی به پرونده: طرفین می توانند محل مشخصی را برای رسیدگی به اختلاف خود تعیین کنند.
۳. سرعت در رسیدگی: اگر مدت داوری تعیین نشده باشد مدت آن سه ماه است و طرفین داوری می توانند هنگام تنظیم قرارداد داوری بین المللی مدت آن را تمدید کنند.
۴. سهولت در رسیدگی: وجود آزادی عمل و سهولت در رسیدگی یکی دیگر از مزایای داوری می باشد.
۵. کمتر بودن هزینه داوری: هزینه رسیدگی داوری بین المللی نسبت به هزینه محاکم قضایی مناسب تر می باشد.
۶. خصوصی و محرمانه بودن روند رسیدگی داوری بین المللی: رسیدگی طبق قرارداد داوری بین المللی غیرعلنی و خصوصی باشد.
۷. رسیدگی سریع به موضوع اختلاف: داوری بین المللی به دلیل حجم کم پرونده ها سریع تر به موضوع مورد بحث طرفین می پردازد.
۸. عدم نیاز به وکیل و پرداخت حق الوکاله: به دلیل اشراف کامل داور یا داوران نسبت به موضاعات ارجاعی نیاز به راهنمایی و یافتن راهکار توسط وکیل نیست.

ارجاع اختلافات طرفین از این طریق به چند صورت انجام می گیرد؟

۱. قرارداد مستقل:طرفین ممکن است در هنگام تنظیم قرارداد اختلافات را پیش بینی نکرده باشند،در این صورت به موجب یک قرارداد جداگانه، ارجاع به داوری را ضمیمه می کنند.
۲. شرط داوری: وقتی هنوز اختلافی بین افراد به وجود نیامده است،طرفین اختلافات احتمالی آینده را ضمن قرارداد به داوری ارجاع می کنند. طرفین همچنین می توانند داور و یا داوران برگزیده را مشخص کنند.
۳. داوری بعد از طرح دعوا در دادگاه: این امکان وجود دارد که بعد از طرح دعوا در دادگاه قاضی طرفین را به داوری ارجاع دهد.

در تنظیم قرارداد داوری بین المللی چه نکاتی را باید در نظر بگیریم؟

۱. طرفین قرارداد داوری بین المللی باید از مفاد قرارداد به طور کامل آگاهی داشته باشند. همه  موضوعات اساسی باید به طور واضح و شفاف در قرارداد ذکر شود.
۲. در خصوص داورانی که مورد توافق قرار می گیرند باید به صلاحیت و توانایی داوران توجه شود. چون اگر فاقد این اوصاف باشند نمی‌توانند اختلافات پیش آمده را حل کنند.
۳. طرفین بعد از انعقاد قرارداد داوری بین المللی و انتخاب داورها، حق عزل داوران را ندارند مگر با تراضی همدیگر.
۴. هنگام تعیین شدن داور یا داوران باید موضوع و مدت زمان داوری مشخصات طرفین و داوران بطور شفاف ثبت شود. همچنین موضوع اختلاف نیز باید ذکر شود.
۵.تعداد داوران یک قرارداد باید حتما فرد باشند.مثلا ۱، ۳، ۵، ۷ نفر
۶. قرارداد داوری قائم به شخص است و در صورت فوت یکی از طرفین یا حجر او و یا توافقشان، موضوع قرارداد از بین می رود.

ممنوعیات داوری

۱. در معاملات بین اتباع ایرانی و خارجی تا هنگامی که اختلاف به وجود نیامده است طرف ایرانی نمیتواند ملتزم شود که در صورت بروز اختلاف حل آن را به داورانی بسپرد که تابعیت طرف معامله را دارند.
۲. اشخاص زیر را حتی با توافق طرفین نیز نمی توان به عنوان داور انتخاب کرد:
الف. افراد فاقد اهلیت
_ صغیر (شخصی که هنوز به بلوغ نرسیده است)
_مجنون
_سفیه (کسی که قدرت اداره امور مالی خود را ندارد و تصرفات اون در امور مالی اش عاقلانه نیست)
ب. اشخاصی که به موجب حکم مراجع قضایی از داوری محروم شده آمد.
۳. دادگاه نمی تواند اشخاص زیر را به سمت داور تعیبن نماید مگر با تراضی طرفین:
_ افرادی که سن آن ها کمتر از ۲۵ سال باشد.
_ کسانی که در دعوا ذینفع می باشند.
_ کسانی که با یکی از اصحاب دعوا قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند.
_ اشخاصی که قیم، کفیل، وکیل یا مباشر یکی از طرفین می باشند یا یکی از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشند.
_ افرادی که خود یا همسرانشان وارث یکی از طرفین دعوا باشند.
_ کسانی که با یکی از اصحاب دعوا و با خویشاوند نزدیک آن ها در گذشته با حال دادرسی کیفری داشته اند.
_ اشخاصی که خود یا همسرانشان یا اقربای آن ها با یکی از اصحاب دعوا و یا تزدیکانشان دادرسی مدنی دارند.
_کارمندان دولت در حوزه ماموریت آنان
۴. کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی نمی توانند داوری کنند مگر با تراضی طرفین.

انواع نهادهای بین المللی داوری

۱. انجمن داوری آمریکا _ ICDR (AAA): وظیفه این نهاد رسیدگی به پرونده های داوری در ایالات متحده و همچنین پرونده های بین المللی می باشد.
۲. انجمن داوری فرانسه (AFA): این نهاد در فرانسه مستقر می باشد و پرونده های داخلی فرانسه و بین المللی را اداره می کند.
۳. مرکز داوری تجاری بین المللی استرالیا (ACICA): این سازمان در ملبورن واقع می باشد و و وظیفه آن مدیریت پرونده های داخلی و بین المللی است.
۴. کمیسیون داوری پکن (BAC): این سازمان یکی از برجسته ترین موسسات داوری در چین می باشد که به ارائه خدمات میانجیگری و داوری می پردازد.
۵. مرکز داوری بین المللی تجارت قاهره (CRCICA): برجسته ترین نهاد داوری مصر CRCICA می باشد. این سازمان در سال ۱۹۷۹ تاسیس شده است.
۶. کمیسیون داوری بین المللی اقتصادی و تجاری چین (CIETAC): قدیمی ترین و بزرگترین موسسه داوری در چین می باشد و بعنوان دادگاه داوری اتاق بازرگانی بین المللی چین از آن یاد می شود.
۷. مرکز داوری بین المللی دبی (DEAC): این سازمان بعنوان ارگان داوری پیشرو در دبی می باشد و وظیفه آن داوری های تجاری و سازش در خاورمیانه است.
۸. مرکز داوری بین المللی هنگ کنگ (HKIAC): موسسه داوری پیشرو در هنگ کنگ و از موسسات داوری برجسته در آسیا می باشد.
۹. مرکز بین المللی حل اختلاف سرمایه گذاری (ICSID): بک نهاد داوری بین المللی که به عنوان کنوانسیون حل اختلافات سرمایه گذاری بین کشورها و اتباع سایر کشورها تاسیس شده است. این سازمان اختلافات بین دولت و سرمایه گذار را مدیریت می کند.
۱۰. اتاق بازرگانی بین المللی (ICC): اتاق بازرگانی ICC به منظور توسعه اقتصادی در سطح جهان تشکیل شده است.
این دیوان نهادی است به صورت تشکیلات وابسته به اتاق بازرگانی بین المللی برای کمک به حل اختلافات بازرگانی بین المللی از طریق داوری ایجاد شده است و مقر آن در پاریس می باشد.
۱۱. دادگاه داوری بین المللی لندن (LCIA): یکی از ارگان های بین المللی پیشرو می باشد که وظیفه آن اداره پرونده های داوری می باشد. این ارگان اصلی ترین نهاد داوری انگلستان می باشد.
۱۲. دیوان دائمی داوری (PCA): یک سازمان چند ملیتی مستقر در لاهه است که داوری های خصوصی بین دولتی و بین ایالتی را اداره می کند.
۱۳. دیوان عمومی دادگستری و داوری (OHADA): این سازمان برای نظارت بر اختلاف منطقه ای اعضای OHADA می باشد که عمدتا از کشورهای فرانسوی زبان غرب آفریقا تشکیل شده اند.
۱۴. کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد (UNCITRAL): آنسیترال شخصاً پرونده های داوری را اداره نمی کند و مسئول تهیه پیشنویس قوانین و مقررات بین المللی می باشد، ولی به دلیل اهمیت بالایی که دارد در این لیست قرار گرفته است.
۱۵. سازمان جهانی مالکیت فکری_ مرکز داوری و میانجیگری (WIPO): این سازمان یک نهاد بی طرف و مستقل می باشد که هدف آن ارائه خدمات داوری و میانجیگری برای حل اختلافات تجاری در حوزه مالکیت فکری بین طرف های خصوصی است.
۱۶. مرکز آشتی و داوری تجاری ابوظبی (ADCCAC): این مرکز در اختلافات و صنایع خاص منطقه ای انجام وظیفه می کند. محل آن ابوظبی، امارات متحده عربی می باشد.
۱۷. مرکز تجارت جهانی داوری ماکائو (WTCM): این سازمان در ماکائو، چین قرار دارد. وظیفه این نهاد رسیدگی به اختلافات خاص این منطقه می باشد.
۱۸. مرکز داوری منطقه ای تهران (TRAC): این مرکز داخلی در تهران، ایران مستقر شده است. همچنین یک سازمان مستقل است که زیر نظر سازمان حقوقی مشورتی آسیایی_ آفریقایی فعالیت می کند.
این داوری روشی مؤثر برای حل اختلافات است که منجر به صدور آرای قطعی و الزام آور در تمام جهان می شود.

داوری سازمانی

داوری سازمانی روشی است که طبق آن یک سازمان داوری به طرفین تسهیلات می دهد و از این طریق به حل اختلافات آن ها کمک می کند. به زبان ساده تر منظور از داوری سازمانی مراجعه به یک شخص حقوقی است برای اینکه یک داور تعیین کند و یا شخصاً در دعوای پیش آمده قضاوت کند.
یکی از این تسهیلاتی که داوری سازمانی ارائه می دهد وجود قواعد داوری از پیش تعیین شده می باشد. این قواعد توسط سازمان داوری، برای تنظیم و نظارت بر داوری تدوین شده اند و قضاوت طبق آن ها صورت می گیرد.
این سازمان ها مطابق با مقررات داوری از هنگام شروع تا پایان داوری برای حل و فصل اختلافاتشان کمک می کنند.
قواعد و مقررات سازمان های داوری قوانین به روزی می باشند که براساس تجربه و دانش تنظیم شده اند، این قوانین باعث حل و فصل سریع و عادلانه اختلافات پیش آمده می شوند.
سازمان داوری بر تمام فرایند داوری نظارت دارد، و آن ها را با قوانین و مقررات انطباق می دهد تا از بروز مشکل جلوگیری کند، بر همین اساس هر چه سازمان داوری شناخته شده و معتبر باشد رای صادر شده با سرعت بیشتری به اجرا گذاشته می شود زیرا مراجع قضایی مطمئن هستند که نظارت های لازم از سوی سازمان داوری انجام گرفته است.

مشاوره با وکیل برای تنظیم قرارداد داوری بین المللی

قرارداد داوری بین المللی به این معناست که طرفین قرارداد، توافق می کنند در صورت به وجود آمدن اختلاف، آن را از طریق داوری حل کنند و به همین دلیل به محاکم قضایی مراجعه نمی کنند،
این موضوع نیاز به علم و آگاهی کامل دارد در غیر این صورت، سبب بروز مشکلات زیادی می شود. به همین نیاز است هنگام تنظیم این قرارداد و گنجاندن شرط داوری در قرارداد حتما از یک وکیل بین المللی متخصص مشاوره لازم را دریافت نمایید. گروه وکلای بین المللی لاهه می توانند در این خصوص به شما مشاوره دهند.

سوالات متداول