دیوان بین المللی دادگستری

دیوان بین المللی دادگستری (International court of justice) بعنوان دادگاه جهانی شناخته می شود و رکن قضایی اصلی سازمان ملل متحد است. این دیوان در کاخ صلح شهر لاهه در کشور هلند قراردارد.  دیوان بین المللی دادگستری در سال ۱۹۴۵ بنیان گذاری شده  است.. در این مطلب صلاحیت ها، تشکیلات و ویژگی های آرا دیوان بین المللی دادگستری را با کمک وکیل بین المللی بررسی می کنیم.

دیوان بین المللی دادگستری و تشکیلات آن

دیوان بین المللی دادگستری دارای هیاتی تشکیل شده از ۱۵ قاضی است که نباید تابعیت یکسانی داشته باشند، و باید از میان افرادی انتخاب شوند که دارای اعتبار بالایی در کشورشان هستند همچنین به مشاغل مهم قضایی مشغول هستند، و یا اینکه حقوق دان و متخصص در حقوق بین الملل باشند.

دیوان بین المللی دادگستری یک رییس و یک نایب رییس دارد، که برای مدت سه سال توسط قضات دیوان، انتخاب می شوند. برای تشکیل جلسات دیوان، حضور ۹ قاضی کافی است. قضات دیوان، مصونیت دیپلماتیک دارند و قابل عزل نیستند. قضات برای مدت ۹ سال انتخاب می شوند و می توانند مجددا انتخاب شوند. دیوان بین المللی دادگستری می تواند بنا به درخواست طرفین و یا به تشخیص خودش، برای رسیدگی به دعاوی خاصی، یک یا چند شعبه تشکیل دهد.

دیوان بین المللی دادگستری در چه موضوعاتی صلاحیت دارد؟

رسیدگی به دعاوی میان دولت ها در سطوح بین المللی، با دیوان بین المللی دادگستری می باشد. دیوان دارای سه نوع صلاحیت شخصی، صلاحیت  ترافعی  و صلاحیت مشورتی است..

صلاحیت شخصی

صلاحیت شخصی دیوان بین المللی دادگستری  محدود به روابط بین کشورهاست و سازمان های بین المللی و یا افراد مجاز نیستند که اختلافات خود را به دیوان ارجاع دهند. البته این امکان وجود دارد که افراد توسط کشوری که تابعیتش را دارند، اقدام به طرح دعوا کنند که البته در این صورت نیز کشور متبوع فرد جانشین او در طرح دعوا  خواهد بود.

 صلاحیت ترافعی

این صلاحیت به این معنی است که در خصوص دعوای مطرح شده بین کشورها، دیوان به حل و فصل دعوا می پردازد و در مورد آن رای صادر می کند. برای این امر کشورها باید نسبت به صلاحیت دیوان اعلام رضایت کنند. بدون اعلام رضایت کشورها، دیوان بین المللی دادگستری نمیتواند اختلاف بین کشورها را حل کند.

صلاحیت ترافعی دیوان بین المللی دادگستری به دو دسته صلاحیت اختیاری و صلاحیت اجباری تقسیم می شود.

1. صلاحیت اختیاری: در این نوع از صلاحیت، کشورها بعد از به وجود آمدن اختلاف، رضایت خود را برای اینکه منازعات به دیوان ارجاع شوند اعلام می دارند. برای این امر هر دو کشور یک موافقت نامه (comprise) را که نشان از توافقشان است به دیوان ارائه می دهند.
2. صلاحیت اجباری: در این نوع از صلاحیت، دولت ها پیش از بروز اختلاف، به دیوان صلاحیت می دهند تا به موضوع رسیدگی کند. که به دو صورت انجام می گیرد:

• قبول صلاحیت اجباری از طریق شرط اختیاری که با صدور «اعلامیه پذیرش» و تسلیم آن به دبیر کل سازمان ملل انجام می گیرد.
• در صورت اختلاف اصل بر صلاحیت اختیاری است و صلاحیت اجباری دیوان، استثنا می باشد.
• پذیرش صلاحیت، در ضمن معاهدات و کنوانسیون هایی که طرفین قبلا به صورت خاص آن را امضا کرده اند و یا معاهداتی که در آن ها صلاحیت اجباری دیوان، شرط شده است.

صلاحیت مشورتی دیوان

صلاحیت مشورتی دیوان، طبق منشور سازمان ملل متحد مختص به مجمع عمومی و شورای امنیت است و این دو در هر مسئله ای از دیوان بین المللی دادگستری درخواست نظر مشورتی کنند. سایر ارکان ها و سازمان های تخصصی زمانی می توانند  از دیوان درخواست نظر مشورتی کنند که مجمع عمومی ملل متحد آن را تصویب کرده باشد.

نظر مشورتی دیوان برخلاف آرایی که در زمینه ترافعی صادر می کند الزام آور نیست، مگر این که در این زمینه از قبل شرط خلاف آن شده باشد. اما سازمان های بین المللی  معمولا از آرا مشورتی دیوان تبعیت میکنند، به همین خاطر نظرات مشورتی در حل و فصل اختلافات بین کشورها مفید واقع شده اند.

روش انتخاب قضات دیوان بین المللی دادگستری

کشور های عضو دیوان بین المللی دادگستری نمی‌توانند مستقیما در انتخاب و یا معرفی قضات دیوان نقشی داشته باشند. انتخاب قضات این دیوان در دو مرحله انجام می گیرد:

۱. معرفی کاندیداها توسط گروه های ملی است که عضو دایم دیوان داوری می باشند. هر گروه ملی ۴ نماینده را به دبیر کل سازمان ملل متحد معرفی می کند و دبیر کل هم اسامی کاندیداها را به شورای امنیت مجمع عمومی ارسال می کند.

۲. انتخاب قضات به عهده مجمع عمومی و شورای امنیت می باشد. و اعضا دائم شورای امنیت در این مورد حق وتو ندارند. در واقع هر نماینده برای اینکه بعنوان قاضی پذیرفته بشود باید اکثریت مطلق آرا مجمع عمومی و همچنین شورای امنیت را به دست آورد.

سه ویژگی اصلی آرا دیوان بین المللی دادگستری

الف_ الزام آور هستند
ب_  قطعی هستند
ج_ ضمانت اجرا دارند (قابل شکایت در شورای امنیت هستند)

گروه وکلای بین المللی لاهه

گروه وکلای بین المللی لاهه متشکل از وکلای معتبر و آگاه به قوانین و مقررات بین المللی در زمینه اختلافات حقوقی و کیفری اتباع خارجی و ایرانیان مقیم کشورهای دیگر در داخل یا خارج از کشور، دعاوی ورزشی، مهاجرت و دیگر زمینه ها مشغول به فعالیت می باشد. این گروه وکلای بین المللی با ارائه خدمات فوق به هموطنان عزیز در سراسر جهان، همواره در خدمت شماست.

سوالات متداول